اعداد و علائم روي درب هاي بطري و بطري هاي پلاستيكي به چه معني است؟
اغلب درب بطري و بطري هاي پلاستيكي از گذشته تا به امروز يكبار مصرف بوده اند. پلاستيك هاي توليدي در جهان با توجه به نوعشان به 7 گروه عمده تقسيم مي شوند،. براي تشخيص پلاستيك هاي قابل بازيافت، خطرناك، كم خطر و … نگاهي به ته ظرف بيندازيد و با علائم اختصاري آنها آشنا شويم.
پلي اتيلن ترفتالات
اما عدد يك از اعداد و علايم روي درب هاي بطري و بطري هاي پلاستيكي كه عموما شفاف هستند. گزارش‌هايي درباره رشد و تجمع باكتري‌ها در اين بطريها به دست آمده كه نشان مي دهد بايد از اين بطريها فقط يك بار استفاده و از قرار دادن آنها در فريزر يا ريختن مايعات داغ درون آنها خودداري شود.
برخي ويژگي‌ها: ازجمله ويژگي‌هاي اين گروه از پلاستيك‌ها مي توان به سبكي، محكم و در برابر گرما مقاوم است شفافيت، سختي و مقاومت در برابر حلال‌ها اشاره كرد. با بازيافت‌شان هم مي توان بطريهاي نو يا فيبر پُلي‌اِستِر توليد كرد.
كاربردها: بطري نوشيدني ها، بطري آب، بطري دهان شويه ها، ظرف كره بادام زميني، ظرف سس ها، بطري آب ميوه، بطري روغن‌هاي مايع و ظروف بسته‌بندي (براي مثال لوازم آرايشي) كاربرد دارد.
موارد استفاده پس از بازيافت: پلي‌اتيلن ترفتالات، قابل بازيافت‌ترين و معمول‌ترين پلاستيك است كه به عنوان بطريهاي آب، نوشابه و ظرف‌هاي يكبار مصرف و غيره استفاده مي شود. كيسه خريد، نخ، مبلمان، فرش، قاب سازي، تسمه، كفش‌هاي ورزشي، الياف پلي استر، چمدان، كاپشن، كيسه خواب، قطعات خودرو
خطرات احتمالي: محصولات پلاستيكي عدد 1 يكبار مصرف‌اند، چرا كه تميزكردنشان مشكل است. در واقع جز با شوينده‌هاي قوي خوب تميز نمي شوند. ضمن اينكه ممكن است براثر شست‌وشو يا حرارت بالا از خودشان مواد سمي آزاد كنند.
پلي اتيلن سنگين
عدد 2 از سري اعداد وعلايم روي درب هاي بطري و بطري هاي پلاستيكي به دليل اين كه با پلي اتيلن متراكم ساخته شده اند جزو پلاستيك‌هاي بي خطر به حساب مي آيند و يكي از بهترين گزينه‌ها براي بازيافت هستند.
پُلي‌اِتيلِن با چگالي بالا (HDPE) كه پُلي‌اِتيلِني تِرموپلاستيك است (با حرارت به حالت نرم و با سرمايش به حالت سفت تغيير مي كند) و از نفت توليد مي شود.
كاربردها: بطري هاي مات شير، آب ميوه، روغن‌هاي خوراكي، شيشه پاك كن، مايع سفيدكننده، محلول‌هاي ضدعفوني كننده و شوينده، شامپو، روغن موتور، كيسه زباله يا خريد و بسته بندي ماست، كره و يا در ساخت اسباب‌بازي، ظروف شير، بطري مايعاتي از قبيل روغن، كيسه پلاستيكي و بطري شوينده‌هايي نظير شامپو كاربرد دارد. در ساخت لوازمي كه بايد دوام و مقاومت آب و هوايي داشته باشند هم استفاده مي شود، مثل صندلي پارك.
برخي ويژگي‌ها: اين گروه از پلاستيك ها سخت و كدرند و در گرما يا سرماي شديد آسيب نمي‌بينند. فرايند بازيافت‌شان هم تقريبا ساده و كم‌هزينه است.
بطري ها ودرب بطري هاي كه عدد 2 روي آن حك شده ازجمله كم‌خطرترين انواع پلاستيك براي سلامتي‌اند، چون احتمال اينكه از خودشان مواد شيميايي مضر آزاد كنند كم است.
موارد استفاده پس از بازيافت: پلي‌اتيلن با غلظت بالا كه به راحتي و به سرعت بازيافت مي شود و در توليد بطري شوينده‌هاي لباس، بطري روغن، خودكار، مخازن زباله و بازيافت، كفپوش، لوله، تخته، نيمكت، ميز و صندلي مسافرتي، حصار و صندوق‌هاي پست
پلي وينيل كلرايد
و اما عدد 3 را روي درب هاي بطري و بطري هاي پلاستيكي به دليل وجود كلرين در اين بطريها آنها در صورت تماس با گرما به شدت خطرناك اند و احتمال دارد باعث اختلالات هورموني شوند.
كاربردها: بطريهاي شيشه پاك كن، روغن‌هاي خوراكي، محلول‌هاي ضدعفوني كننده و شوينده، شامپو، روكش سيم‌ها و كابل ها، وسايل پزشكي، لوله كشي، شلنگ‌هاي آب، در توليداتي از جمله پرده حمام، اسباب‌بازي، محافظ غذا و بطري (براي مثال روغن و شامپو) يافت مي شود. علاوه بر اين ها در ساخت چهارچوب پنجره، كفپوش و سطوح داخلي خودرو هم ماده پركاربردي است.
موارد استفاده پس از بازيافت: ساخت عرشه كشتي، قاب سازي، گلگير خودرو، كابل، سرعت گير، كفپوش، هشدار دهنده‌هاي جاده‌اي و تشك.
برخي ويژگي‌ها: اين گروه از پلاستيك‌ها محكم‌اند و رنگ‌شان مي تواند شفاف باشد. درصد بازيافت‌شان هم زياد نيست.
خطرات احتمالي: PVC جزو پلاستيك‌هاي سمي تلقي مي شود و به‌دليل وجود فِتالات‌ها با خطرات جبران‌ناپذيري براي سلامتي همراه است. فِتالات‌ها گويا با اختلالات رشدي و عوارضي همچون سقط جنين در ارتباط اند. كلا بهتر است كه از محصولات پلاستيكي كد ۳ تا حد امكان برحذر باشيم.
توجه
گفتيم كه پُلي‌وينيل كُلُرايد در توليداتي ازجمله محافظ غذا كاربرد دارد. شايد برايتان سوال باشد كه اگر PVC ماده مضري براي سلامتي است، پس چرا بعضي محصولاتي را كه با مواد غذايي در ارتباط اند از اين نوع پلاستيك مي سازند؟ لازم است بدانيد كه بعضي از محافظ هاي غذاي موجود در بازار از اين جنس هستند و عوارض pvc احتمالي مي باشد. البته بسياري از توليدكنندگان از جايگزين‌هاي كم‌خطرتري براي توليد ظروف و بسته‌بندي مواد غذايي استفاده مي كنند. اين نكته درمورد ساير كدهاي پرخطر هم صدق مي كند.
پلي اتيلن سبك
عدد 4 از اعداد و علايم روي درب هاي بطري و بطري هاي به اين معنا است كه اين پلاستيك جزو پلاستيك‌هاي بي خطر هستند، ولي معمولا قابل بازيافت نيستند به همين دليل توصيه مي شود سبد خريد و كيسه‌هاي پارچه‌اي جايگزين اين كيسه‌ها شوند.
كاربردها: بطري‌هايي كه بايد قابل فشرده شدن و انعطاف پذير باشند، كيسه‌هاي نان، بسته بندي مواد غذايي يخ زده، روكش لباس ها، كيسه‌هاي خريد، مبلمان، كيسه جاروبرقي و فرش.
موارد استفاده پس از بازيافت: توليد سطل زباله، مخازن كمپوست، قاب سازي و كفپوش كد ۴ يعني پُلي‌اِتيلِن با چگالي پايين (LDPE) كه مثل كد ۲ پُلي‌اِتيلِني تِرموپلاستيك است و از نفت توليد مي شود.
برخي ويژگي‌ها: اين گروه از پلاستيك‌ها انعطاف‌پذيرند. جنس‌شان هم مي تواند شفاف يا كدر باشد. متنها معمولا بازيافت‌شان نمي كنند. محصولاتي كه از بازيافت پلاستيك‌هاي LDPE توليد مي شوند به اندازه محصولات حاصل از بازيافت محصولات پلاستيكي عدد 2 سخت و محكم نيستند.
خطرات احتمالي: محصولات پلاستيكي عدد ۴ به نسبت ساير انواع پلاستيك ها مواد شيميايي كمتري از خودشان آزاد مي كنند و نسبتا بي‌خطر محسوب مي شوند.
پلي پروپيلن
عدد 5 روي درب هاي پلاستيكي و بطري هاي پلاستيكي به اين معنا است كه يك ماده پلاستيكي بسيار خوش بازيافت كه بسيار از آن استفاده مي شود و جزو پلاستيك‌هاي بي خطر است كه در مجاورت با مواد غذايي داغ هم خطري را براي استفاده كننده ايجاد نمي كند.
كاربردها: بطريهاي حاوي محلول‌هاي غليظ، ظرف ماست، بطري سس گوجه فرنگي، در پلاستيكي بطري ها، ني نوشيدني و بطري شربت‌هاي دارويي.
موارد استفاده پس از بازيافت: ساخت چراغ‌هاي چشمك زن، كابل‌هاي باتري، باتري خودرو، يخ شكن، جارو دستي، برس مو، پالت و سطل زباله.
برخي ويژگي‌ها: اين گروه از پلاستيك‌ها سبك و محكم‌اند. در برابر گرما هم مقاومت بالايي دارند. به‌اضافه اينكه نسبت به رطوبت و چربي غيرقابل نفوذند. از بازيافت‌شان هم محصولاتي از قبيل محفظه باتري و سطل زباله توليد مي شود.
خطرات احتمالي: محصولات پلاستيكي كد ۵ جزو انواع نسبتا كم‌خطر به‌شمار مي روند. اغلب محصولات داراي اين كد از قابليت استفاده در مايكروويو و شست‌وشو در ماشين ظرف‌شويي برخوردارند.
پلي استايرن
عدد 6 از اعداد و علايم روي درب هاي بطري و بطري هاي پلاستيكي به اين معنا است كه در اين ظروف مواد سمي بالقوه وجود دارد به ويژه هنگام گرم شدن. تا جايي كه مي شود از اين ظروف استفاده نكنيد. بيشتر مواقع قابل بازيافت نيستند.
كاربردها: ظروف يك بار مصرف، شانه تخم مرغ، بسته بندي انواع گوشت، بطريهاي حاوي قرص‌ها و كپسول‌ها و كاور سي دي.
موارد استفاده پس از بازيافت: توليد عايق حرارتي، كليد پريز، شانه تخم مرغ، دريچه كولر، خط كش، بسته بندي از جنس استايروفوم. بازيافت اين نوع پلاستيك به سختي انجام مي‌گيرد كد ۶ يعني پُلي‌اِستايرِن (PS) كه ازجمله تركيبات برگرفته از نفت است.
نمونه كاربردها: پلاستيك‌هاي پُلي‌اِستايرِن در توليداتي نظير ظروف يك‌بارمصرف و شانه تخم‌مرغ كاربرد دارند. در توليد عايق‌هاي ساختماني و لوازمي از قبيل جاي CD هم استفاده مي شوند.
برخي ويژگي‌ها: اين گروه از پلاستيك‌ها سبك و ارزان قيمت اما شكننده‌اند. بازيافت‌شان هم گفته مي شود هزينه‌بر است.
خطرات احتمالي: محصولات پلاستيكي عدد 6 ممكن است از خودشان خصوصا اگر در مايكروويو حرارت ببينند اِستايرن آزاد كنند كه براي سلامتي ماده مضري است. اِستايرِن مي تواند از طريق غذا به دستگاه گوارشمان راه پيدا كند و در چربي‌هاي بدن ذخيره شود.
پلاستيك تركيبي از انواع پلاستيك
استفاده از اين جنس پلاستيك به ويژه براي غذا هميشه آخرين گزينه تان باشد و اين شماره ۷ هم معمولا قابل بازيافت نيست. نتايج برخي از تحقيقات بيانگر احتمال خطرناك بودن اين نوع پلاستيك براي سيستم هورموني بدن است.
كاربردها: بطريهاي آب ١٠ و ٢٠ ليتري، ابزار‌هاي ضد گلوله، عينك‌هاي آفتابي، دي وي دي ها، قطعات رايانه، علايم ترافيكي، نايلون. قطعات خودرو.
برخي ويژگي‌ها: بازيافت‌شان شدني اما گويا سخت است.
خطرات احتمالي: محصولات پلاستيكي حاوي بيسفِنول‌آ براي سلامتي مضرند. اين ماده با عوارض مختلفي ازجمله اختلال غدد درون‌ريز و افزايش احتمال ابتلا به سرطان مرتبط دانسته شده و بهتر است با احتياط مصرف شوند.
موارد استفاده پس از بازيافت: توليد صفحات و تخته‌هاي پلاستيكي و محصولات سفارشي.
علائم روي ظروف پلاستيكي نگهدارنده مواد غذايي كه بعضا روي درب هاي بطري و بطري هاي پلاستيكي هم ديده مي شوند
قابل‌استفاده براي مواد غذايي
اين علايم روي ظرف مورد نظر براي نگهداري مواد غذايي قابل استفاده است يا نه. همه ظروف پلاستيكي كه براي نگهداري غذا ساخته نشده‌اند! اين علامتي كه در تصوير بالا مي‌بينيد، شامل گيلاس و چنگال، نشان مي دهد كه ظرف موردنظر به‌طور خاص براي نگهداري مواد غذايي ساخته شده است.
BPA (بيسفِنول‌آ) نوعي ماده شيميايي صنعتي است كه در توليد محصولات پلاستيكي جنس پلي‌كربنات ازجمله ظروف نگهداري مواد غذايي و مايعات خوراكي (مثل بطري آب) كاربرد دارد. گفته مي شود كه BPA مي تواند از ظرف به ماده غذايي يا نوشيدني داخلش راه پيدا كند.
اما گويا مواجهه مكرر بدن با اين ماده شيميايي اتفاق خوبي نيست و با عوارض احتمالي مختلفي خصوصا براي رده سني كودكان در ارتباط است. ازاين رو ظروف پلاستيكي فاقد BPA گزينه كم‌خطرتري براي سلامتي به‌شمار مي روند.
قابل استفاده در مايكروويو
ظروف داراي اين نشان به‌گونه‌اي ساخته شده‌اند كه بر اثر حرارت مايكرووِيو ذوب نمي شوند. حجم مواد شيميايي‌اي هم كه در معرض حرارت مايكروويو از خود آزاد مي كنند بسيار ناچيز است. ظروف پلاستيكي فاقد اين نشان از لحاظ قابليت تحمل تابش مايكروويو تحت آزمايش‌هاي لازم قرار نگرفته‌اند و بنابراين بهتر است از حرارت دادن‌شان در مايكروويو خودداري كنيد.
قابل‌استفاده در فريزر
ظروف پلاستيكي را همان‌قدري كه نبايد بي‌هوا در مايكروويو گرم كرد در فريزر هم نمي توان گذاشت. از بين ظروف پلاستيكي تنها آنهايي را مي توانيد براي نگهداري غذا در يخچال يا فريزر استفاده كنيد كه حامل نشان برفي شكل بالا باشند.
حداقل و حداكثر دماي قابل تحمل
عدد بالاي كسر حداكثر و عدد پايين حداقل دماي قابل‌تحمل براي ظرف موردنظر را نشان مي‌دهد.
قابل‌شست‌وشو در ماشين ظرف‌شويي
ظروف پلاستيكي را بدون چك‌كردن اين علامت در ماشين ظرف‌شويي نشوييد. اگر هم ظرف موردنظر از اين علامت برخوردار بود، بهتر است كه در طبقه بالاي ماشين ظرف‌شويي شسته شود، چرا كه اگر ظروف پلاستيكي را در طبقه پايين بچينيد، ممكن است براثر حرارت المنت آب شوند.
اما نكات قابل تامل در مورد درب بطريها و بطريهاي پلاستيكي اين است كه:
◘ اكثر پلاستيك‌هاي مورد استفاده در بسته بندي مواد از فراورده‌هاي نفتي و زغال سنگ تهيه مي شود. بنابراين قابل بازگشت به طبيعت نيست. به همين دليل طول عمر پلاستيك‌ها ۵٠٠ سال و براي برخي ديگر ١٠٠٠ سال بيان شده است.
◘ كليه پلاستيك‌ها مي توانند بازيافت شوند، به شرط اين كه ما آنها را به پايگاه‌هاي بازيافت تحويل دهيم! آمار‌ها نشان مي دهد كه تنها ١٠درصد بطريهاي پلاستيكي توليد شده بازيافت مي شوند و ۹٠درصد ديگر روي زمين يا در اقيانوس‌ها باقي مي مانند.
◘ مطالعات نشان داده اند كه بازيافت تنها يك عدد بطري پلاستيكي (در مقايسه با توليد آن) به اندازه روشن ماندن يك لامپ ۶٠ وات به مدت ۶ ساعت باعث صرفه جويي در مصرف انرژي مي شود.
◘ سوزاندن پلاستيك‌ها به ورود حجم قابل توجهي از گاز‌هاي گلخانه‌اي به جو زمين منجر مي شود و در نتيجه خطر سوراخ شدن لايه ازون و گرم شدن زمين را دو چندان مي كند.
كلام آخر
چه اعداد و علايم روي درب بطري و بطري هاي پلاستيكي كه براي سلامتي ما مهم هستند:
از استفاده از بطري هايي كه عدد ۳ يا ۷ با واژه هاي PVC و PC روي آن ها درج شده، حتما پرهيز كنيد زيرا اين پلاستيك ها، نوعي ماده سمي از خود ساطع مي كنند كه به غذا يا نوشيدني نفوذ كرده و مصرف طولاني مدت آن موجب بروز مشكلات سلامتي مي شود.
بطري هاي ساخته شده از پلي اتيلن با اعداد ۲ و ۴ و پلي پروپيلن با اعداد ۵ و PP براي چندين بار مي شود استفاده كرد و از اين بطري ها مي توانيد براي فريز كردن آب و چندين بار مصرف آن بهره بگيريد.
و بطري هايي كه در انتهاي آن ها عدد و واژه ۱ (PET يا PETE) نوشته شده را فقط يك بار مي توان استفاده كرد. اين بطري ها وقتي در معرض اكسيژن يا دماي زياد هوا قرار مي گيرند، همانند تابش مستقيم نور خورشيد، عناصر سمي از خود ساطع مي كنند كه وارد آب شده و موجب مسموم شدن آن مي شود.